«БҰРЫННАН БАР АДАМИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРҒА МӘН БЕРУГЕ ТИІСПІЗ»

«БҰРЫННАН БАР АДАМИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРҒА МӘН БЕРУГЕ ТИІСПІЗ»

Қазақстан тәуелсіз даму жылдарында әлеуметтік саланы реформалаудың бірқатар көрсеткіштері бойынша ТМД елдерінің алдын орап, ілгері озып кетті. Елімізде әлеуметтік саланы дамыту үшін мемлекеттік бағдарламалар қабылданды. Бағдарламаларды жүзеге асыру үшін бюджеттен миллиардтаған қаржылар бөлінді. Осы шаралардың жемісі де жоқ емес. Дегенмен, Елбасының «Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» тапсырмасында айтылғандай, «Әлеуметтік жаңғырту «тіптен де мемлекет» үшін жасалмайды, ол әрбір нақты азаматқа қызмет етіп, пайда әкелуі тиіс. Бүгінде әлеуметтік салаға әшейін «түпсіз» қаржылық құюлар маңызды емес». Мемлекет басшысы өзінің осы мақаласында азаматтық қызметті заңдық реттеудің маңызына тоқталып, мұғалімдер мен дәрігерлерді жаңғыртудың басты күші екенін, олардың құқықтары мен міндеттері заңдық негізде реттелуі тиістігін, осындай сапалық өзгерістерсіз білім беру мен денсаулық сақтау жүйелерінде табысқа жету өте қиынға түсетінін ескертті.
Оңтүстік Қазақстан облыстық кардиологиялық орталығы Елбасының берген тапсырмаларына сәйкес ашылып, аз уақыт ішінде республикадағы маңдайалды медициналық мекемелердің біріне айналды. Аз уақыт ішінде орталықта бұрын-соңды болмаған күрделі оталар жасалды. Мекемедегі жеткен жетістікті мемлекет тарапынан берілген қолдаумен, сонымен бірге, осында еңбек етіп жатқан әрбір кәсіп иесінің өз міндетіне жауапкершілікпен қарауының арқасы. Орталықтың бас дәрігері, медицина ғылымының докторы Спандияр Бекжігітовпен арадағы әңгімеміз тек жеткен жетістік қана емес, дәрігерлік жауапкершілік, әрбір маманның өз ісіне деген сүйіспеншілігі турасында өрбіді.

Адам денсаулығының 15 пайызы ғана медицинаға байланысты

– Спандияр Байжігітұлы! Сіз Шым­кент­­­­ке келгенге дейін Алматыдағы Кар­­дио­логия және ішкі аурулар ғы­лы­ми-зерт­теу институтында дирек­тор­дың орын­­басары қызметін атқар­ды­ңыз. Про­фес­сорсыз, медицина ғы­­­­­лым­дарының док­торысыз, елі­міз­дегі көрнекті ға­лым­дардың бірісіз. Рес­публикадағы халқы ең көп өңірдің денсаулық сақтау сала­сын­дағы ең түйт­кілді мәселелер деп нені ай­та алар едіңіз? Оларды шешудің қан­дай жол­дарын ұсынған болар едіңіз?
– Медицинаның басты мақсаты: ха­лық­тың денсаулығын жақсарту, өлім-жі­тімді, мүгедектікті, аурушаңдықты азайту. Се­бебі, елдің экономикасын көтеру үшін қоғамға дені сау, жұмысқа қабілетті адам керек. Жүрек-қан тамырлары ауруларынан қайтыс болуды азайту үшін ең бірінші, ха­лықтың әл-ауқатын көтеріп, олардың жүй­ке-жүйесіне түсетін салмақты азайту қа­жет. Әрбір азаматты жыл сайын про­фи­лактикалық тексеруден өтуге мін­дет­тейтін заң керек. Сондай-ақ, әрдайым дәрігерлік шараларды жүргізе отырып, экологиялық мәселелерді дер кезінде шеш­кеніміз жөн. Барлық деңгейде штат құрылымдарын толық мамандармен қам­тамасыз етуге тиіспіз. Реабилитациялық орталықтар ашу керек. Сонымен қатар, дәрі-дәрмектің бағасын қалыпқа келтіріп, медициналық сақтандыруды дамытуымыз қажет. Кәсіби қауымдастықтардың ролін көтеруге тиіспіз. Елбасы, Үкіметіміз бен облыс басшылары медицинаға үлкен көңіл бөліп отыр. Миллиардтаған қар­жы­ларды аямай берді. Соның арқасында об­лыстағы медициналық мекемелердің ма­териалдық-техникалық жағдайы жақ­сарды. Заманауи инновациялық технологияларды енгіздік. Медицина қызмет­керлерінің біліктілігін үнемі оқытып кө­теріп жатырмыз. Жылдан-жылға өлім-жітім, мүгедектік азайып келе жатыр. Ендігі кезекте, халықпен жұмыс істеу қа­жет. Халықты салауатты өмір салтын қа­лыптастыруға бейімдеу керек. Халық­тың медициналық сауатын көтеру керек, оның тамақтану мәдениетін көтерген жөн. Ауру астан деген. Дүниежүзілік ден­саулық сақтау ұйымының анықтамасы бойын­ша, адамның денсаулығы 15 пайыз­ға ғана медицинаға байланысты. Ал 85 пайызы адамның өмір сүру салтына байланысты. Сондықтан ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол іздеу керек. Тағы бір айта кететін жәйт: облысы­мыз­дағы ведомствоаралық, сектораралық іс-әрекеттер орындалмай отыр. Әрбір ме­кеме басшысы қарамағындағы жұмыс­шы­ларының денсаулығына жауапты болуы керек. Олардың мезгілінде профосмотрдан өткен-өтпегенін қадағалауы тиіс. Сондықтан денсаулық саласына бүкіл ел болып күш салуымыз қажет. Ме­дицинаның негізі – профилактика. Бү­гінгі күні облысымызда негізгі өлім-жітім инсульттен болып отыр. Оның негізгі екі се­бебі бар. Біріншісі, қан қысымының кө­терілуін уақытылы емдетпеу. Екіншісі, жүрек ырғағының бұзылуын дұрыс емдемеу. Халықтың көпшілігі бұл екі жағдайды байқамайды да, дәрігерге көрінбейді. Сон­дықтан бастапқы санитарлық ме­дици­налық көмек көрсететін дәрігерлер үй-үйді аралап, халықтың қан қысымын өлшеп, жүрек ырғағына көңіл бөлулері керек. Жүрек-қан жүйесінде кінәраты бар адамды дереу диспансерлік есепке алып, сауықтыру шараларын жасауы тиіс. Халықтың менталитетін білесіз, олар өз­дігінен дәрігерге барып тексеріле қой­май­ды. Әр үйде бір тонометр болуы уақыт та­лабы. Әр адам қан қысымын өлшеуді үй­реніп, оны бақылауда ұстауға дағ­ды­лануы тиіс. Бүгінгі күні осы бағыттағы та­­лап­ты күшейту қажет.
– Дәрігер болу үшін адамға не қа­жет? Осы кәсіпке деген туабітті бейім­ді­лік пе, әлде білім бе?
– Әрине, бәрі де қажет. Дәрігер деген ат­қа лайық болу үшін ол адам бірінші ке­зек­те өз мамандығын шексіз сүюі керек. Солай болғанда ғана жетістікке жетуге бо­лады. Мамандығын сүйген адам оны үне­мі дамытуға, жетілдіруге ұмтылады. Медицинаны оқып тауысу мүмкін емес. Ма­мандығын сүймегендер өзінің жұ­мысын жеке бас пайдасына ыңғайлап ала­­ды. Сондықтан дәрігердің жауап­кер­ші­лігі басқа адамдарға қарағанда әл­де­қай­да жоғары тұруы тиіс. Оның қа­теле­суі­не жол жоқ.
Сонымен қатар, дәрігер деген ол үл­кен адамгершілік қасиеттің иесі болуы ке­рек. Оның бойында кісілігіне кішілігі сай, ізгілік, мейірбандық, имандылық, қайы­рымдылық, адамға деген жана­шыр­лық сияқты қасиеттер болуы керек. Еш­кім дәрігер болып туа салмайды. Ол осы қа­сиеттерге өсе келе ие болады. Әрине, дә­рігер болып жұмыс істеу үшін біріншіден, кәсіби біліктілік керек, екіншіден, көпте­ген дәрігерлік әдістерді, іс-әрекеттерді мең­геруі шарт, үшіншіден, ерекше дә­рі­герлік тұлғалық қасиет, ойлау қабілеті мен мінезі, моральдік-этикалық және деон­тологиялық тазалығы болуы тиіс. Се­­бебі, дәрігердің тұрмыс-тіршілігі, бар­лық іс-әрекеті халықтың көз алдында бол­­ғандықтан, оның емдік-диа­гнос­ти­калық, профилактикалық жұмыс­тарының әлеуметтік маңызы өте зор. Дәрігердің басты міндеті – адамның өмірін, ден­сау­лығын сақтау. Сондықтан оның еңбегін тең­гемен есептеу мүмкін емес. Оның бас­қа мамандықтардан ерекшелігі де осында.

Уәдеде тұра алу – адамның ой-өрісіне, ақыл-парасатына байланысты

– Өкінішке қарай, дәрігерлік мін­де­тіне жауапсыз қараудың салдарынан адам өліміне алып барған жәйттар да кездеседі. Дәрігерлік антына адал­дық таныта алмағандарды қылмыскер деп те атап жатады. Жалпы, ақ халатты абзал жан деген мәртебелі атаққа ие болған маман үшін дәрігерлік ант деген ұғымның маңызы қанша­лық­ты?
– Бір кезеңнен екінші кезеңге ауысар өткінші кезеңде қоғам азғындыққа ұшы­рай бастайды «лай суда балық қармаққа тез ілігеді» («Рыба легко ловится в мутной во­де») деген орыстың мақалы бар емес пе?! Күйреген кеңестік жүйеден егемен­діктің есігін ашып, ескінің қирап, жаңаның бой түзеп үлгермеген аласапыран ара­лы­ғында тек медицинада ғана емес, бар­лық салада талай пайдакүнем пысы­қай­лар мүмкіндігінше елдің ортақ дүниесін та­лан-таражға салып, молынан қарпып қалу­ға тырысты. Ал талай тәжірибелі, ұятты медицина мамандары басқа да бюд­жет саласының өкілдері сияқты күн­көріс, жанбағыс қамымен базар жағалап, бизнеске ауысып кетті. Ал айлығы аз, оқи­тын төлем ақысы жоғары медицина­лық оқу орындарына барам деушілер азайып, оған орташаның ар жақ, бер жа­ғындағы, қалтасы көтеретін талапкерлер түсіп, олардан ортан қолды мамандар даярланып шығып жатты.
Нарықтың жоғары сатысында сана ақшаны билесе, ең төменгі жабайы сатысында ақша сананы билейді емес пе? Біз қа­зір сол жабайы капитализмде өмір сүріп жатырмыз. Кешегі өтпелі кезеңнен ілескен осы бір пайдакүнемділік инфекциясы қоғамның барлық саласына эпидемия болып жайылды. Пайда ойламай, ар ойлайтындар азайды. Оның ішінде ме­дицинаң да бар.
Адамдардың өзі уәдеде тұра алатындар және тұра алмайтындар болып екіге бөлінбей ме? Уәдеде тұра алатындарды азамат деп сыйлайсың, тұра алмайтын тайғанақтарға «әйтеуір аман бол» деп қо­лыңды бір-ақ сілтейсің. Уәдеде тұра алу – адамның ой-өріс, ақыл-парасат, мәде­ниет­тілік деңгейіне байланысты. Ал дәрі­гер­лердің Гиппократ антын бұзып, ақша алушылығы туралы не айтуға болады. «Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді» демекші, ақ халаттылардың атына кір келтіріп жүрген пайдакүнем құмалақтар ара­кідік жолығып та қалатын шығар. «Пә­лен ауруханада ақша бермейінше дәрі­герлері қарамайды да, сөйлеспейді де екен» деген сыбыстарды ұзын құлақтан естіп қалып жатамыз. Көзбен көріп, қол­мен ұстамағасын бекер әңгіме шығар деп қоямыз. Мен өз дәрігерлеріме пара­қор­лықтан аулақ болуды, жемқорлықтың жемтігі боп кетпеуді әрдайым қатаң ес­кер­тіп отырамын. Өлім мен өмір арпалысында жатқан науқасқа қол ұшын созбай, бейтараптық көрсететін дәрігер – нағыз қылмыскер. Оны адамгершілік жағынан да, кәсібилік жағынан да еш ақтай ал­майсың. Ондай қылмыс үшін жердегі қа­ғази заңды былай қойғанда, көктегі Ал­ланың жазасынан қорқу керек. Қай са­ланың маманы болсаң да ең алдымен адам­гершіліктің заңына бағынуы тиіс. Өз ба­сым, алдымен адамдық, содан кейін ма­мандық заңдарына бас ұратын адаммын. Қағазда жазылмаса да ұлттық қан­ға жазылған қағидалардан да аттап кету­ге болмайды.
Ақша кімге керек емес? Жұрттың бә­рі­не керек. Бірақ ақша табам деп адам­гер­шіліктен аттауға болмайды. Ұрлықпен емес, адал жолмен, маңдай тер төгілген еңбекпен табу керек. Тазалықты, әділет­тілікті, абыройды сақтау керек. Қазір ақ­­шаға адамды да, басқаны да сатып алу­ға болады, бірақ абыройды ешкім ақшаға сатып ала алмайды. Қызмет қол­дың кірі, бүгін бар, ертең жоқ. Сондықтан әр­бір адам соңынан жақсы сөз, жақсы іс пен жақсы із қалдыруды ойлағаны абзал.
– Ұлттық рухтың қайнар көзі – тіл, дін, діл екенін Сіз жақсы білесіз. Жас­тардың бойында еңбексүйгіштік қа­сиет қалыптастыру үшін осы ұлттық рух­ты бағыт-бағдар етіп ұстанудан бү­гін­де нақты нәтиже шығаруға бола ма? Жастар бой түзеп, тәрбие аларлық қа­рияларымыз бар ма?
– Қазіргі жастар үшін қуанамын. Қуа­натыным – бүгінгі техникалық прогресс заманында жастар қарыштап алға ұмтылып бара жатыр. Жаһандық даму процесінде интеллектуалды дамыған, саламатты, білімді, жан-жақты дамыған жастар жетіліп келеді. Жаңалыққа жаны құмар, заман талабына сай. Жастарымызды кімге болсын, ұялмай көрсете аласың. Жастарда ұлттық рух мүлдем жоқ деп те айта алмаймын. Түрлі білім мен ғы­лым бәсекелесінде, спорттық олимпиадада, өнер сайыстарында көк туымызды желбіреткен бәсекеге қабілетті жастарымыз – ел мақтанышы. Ал енді жаһандануға жұтылып кетпеудің бір
амалы – ұлттық рухқа бекем болу десек, сол ұлттық рух кей жастарда кемшін түсіп жатады. Тәрбие ұлттық дәстүр негізінде берілгенде ғана ұлттық рух нәр алады. Жастардың жүрегіне рухани дән егіп, қайырымдылыққа, ізгілікке, өнегелілікке тәрбиелеуде, азамат боп қалыптасуына көркем әдебиеттің, өнердің ролі зор. Ал жастар көркем әдебиетті аз оқиды, не оқымайды. Театрға бармайды. Елбасының өзі жастарды белсенді түрде еңбек етуге, жан-жақты болып, спортпен шұғылдануға, өнерге қызығуға, ғылыммен, тілдерді меңгерумен айналысуға шақырды. Отандық және әлемдік әдебиетке терең бойлауға үндеді. Интернеттің рухани азық болар кітапты алмастыра алмайтынын ес­кертті. «Тәрбие тал бесіктен» деп, бе­сікте жатқаннан немересіне ермек үшін емес, ұрпағының келешегі үшін, парасатты тәлім-тәрбие беру үшін ертегі айтып беретін бұрынғы әжелеріміз қайда? Қа­зіргі әженің өзі де немересімен қосы­лып интернетте отыр, рульде отыр, белді шарт буып іскер боп кетті. Немереге, ертегіге уа­қыты жоқ. Төле, Қазыбек, Әйтеке би­леріміз жоқ болғандықтан әркім бас-басына өзіне-өзі би. Әл-Фараби бабамыз «Тәрбиесіз берілген білім адамзаттың хас жауы» деген екен. Білім мен ұлттық рухани адамгершілік тәрбие қатар ұштасқанда ғана ұлттық рух өлмейді деп ойлаймын.
– Облысымызда жүрек, қан тамыр­лары ауруларын емдеу қандай дәре­же­де? Алға жылжушылық бар ма? Соң­ғы кездерде жүрек ауруына шал­дық­қандар жасарып бара жатқан сияқ­ты. Осы бағыттағы еңбектің өтеуі қан­дай болып жатыр?
– Мен еңбек жолымда Мәскеуде жұ­мыс істедім. Ол кезде коронография жа­сату, тамырдың өту қабілетін тексеріп, кү­ретамырға стент қою тек бір-ақ жерде – Бүкілодақтық кардиологиялық ғылыми орталықта жасалатын. Оны екінің бірі жа­сай да алмайтын. Оған бүкіл одақ кө­лемінен науқастар айлап-жылдап кезекке тұрып жүріп, қалтасы көтеріп, аяғы жет­кендері ғана барып жасататын. Сонда «Шіркін-ай, біздің қазаққа да емдік әдіс-тәсілдер мен қымбат диагностикалық құрал-жабдықтар жетіп, ажалға араша тұрар мүмкіндіктер қашан туар екен» деп армандайтынмын. Мен осы әдісті мең­гер­ген алғашқы қарлығаштардың бірі болдым. Тәй-тәй басып, қаз-қаз тұрып келе жат­қан мемлекетіміз мен елге оралған 1993 жылы құны 1,5 миллион доллар тұ­ратын ангиографиялық аппаратты алуға мұр­шасы келмеді. Бізден халқы да, жері де әлдеқайда аз қырғыздарда сол кезде бір емес 2 аппарат болды.
Бүгінгі таңда Аллаға шүкір, елімізге сол арман болған аппаратуралардың не­ше түрі алынып, аталған емдік-диагнос­ти­калық әдіс-тәсілдер Астана, Алматы тұрмақ, әр облыс орталықтарында жүзеге асып, мыңдаған науқастарды ажал тыр­нағынан арашалап алып қалып жатырмыз. Біздің облысымызда өңір басшысы Асқар Мырзахметовтің үлкен қолдауы арқасында жүрек-қан тамырлары ауруларын емдеу дәрежесі дамыған елдермен деңгейлес болып қалды десем, артық айтқандық емес. Мамандарымызды шет елдерге, атап айтқанда, Литва, Польша, Рос­сия, Израильге барып, ғылымның соң­ғы жаңалықтарын, жаңа инновация­лық технологияларды меңгеріп келіп жатыр. Жұмысқа кіріскелі шетелдерден қан­шама мамандарды шақырып, мастер- класс өткіздік. Осында жұмыс жасап жатқан жас мамандардың барлығын шет елдерге жіберіп, оқытып, тәжірибе алмасып отырмыз. Қазір Оңтүстік Қазақстан об­лысында 3 миллионға жуық халық бар. Со­лардың ешқайсысын шет ел былай тұр­сын, Алматы не Астанаға сабылтпай, кар­диологиялық, кардиохирургиялық кө­мектің бәрін осы орталықта жасаймыз. Жүрек алмастырып салудан басқа отаның бәрі жасалады.
Таяуда ғана министрліктің селек­тор­лық жиналысында біздің мекемені ең ал­дыңғы қатарлы кардиологиялық орта­лық ретінде атап өтті. Сондай-ақ, басқа об­лыстардағы денсаулық сақтау басқар­ма­ларының басшыларына «өз маман­дарыңызды Шымкентке осы орталықтан тәжірибе алмасуға жіберіңіздер» деген пікірін білдірді. Бұл бағалау бізді қуан­та­ды. Содан бері Өскемен, Павлодар, Қы­зылорда, Тараз, Қостанайдан мамандар топ-тобымен келіп, біздің тәжірибемізді үй­реніп кетті.
Соңғы бес жыл шамасында ашық жү­рек­ке 2300 адамға ота жасалды. 6000-нан астам адамның жүрегіне стенд қойыл­ды. 13 мыңдай науқасқа коронароангиография жасалынды.
Қанша адамның жүрегі аяқ астынан тоқ­тап қалады. Міне, өткен 5 жылдың өзін­де 480 адамға ота жасадық. Олар қа­зір электрокардиостимулятормен жүр. Жыл сайын жоғары технологиялық ота жа­сау әдістерін енгізіп жатырмыз.
Ең бастысы, профилактикалық ем-дом. Жаппай зерттеу жасап, профи­лак­ти­калық тексеруден өткізіп, соның арқа­сында сырқаттарға дер кезінде көмек көрсету. Сонда ғана өлім-жітім, аурушаң­дық азаяды. Науқастарға қалай диета сақ­тау, қалай өзін-өзі күту керектігі ай­ты­лады. Олар үнемі бақылауда болады. Жү­рек ауруларының қандай қауіпті фак­тор­лары бар екендігі ескертіледі. Сондай факторларға көңіл аударып, онымен қа­лай күресу керектігін білген адам өзін- өзі күтеді және аурудың да алдын алады. Жал­пы, халықтың медициналық сауат­ты­лығын көтермей, бұл тірлік алға баспайды. Кеңес үкіметі кезінде «Сіздің денсау­лы­ғыңыз сіздің қолыңызда» деген ұран жа­зылып тұратын. Бұл тегіннен-тегін ай­тылған жоқ.
Бізге министрліктен республикалық жыл­дық қорытынды келеді. Сол есепке қа­рап отырып, біздің облысымыздағы кар­диологиялық қызметтің көрсеткіші бә­рінен жоғары тұрғанын аңғардым. Өлім-жітімді төмендету жағынан алда тұр­мыз. Ауруларды ең алғашқы сатыда анық­тау, профилактикалық тексеру жағынан да оқ бойы озықпыз. Осының өзі көп нәрсені аңғартса керек. Аудан, қалаларға бір-бір дәрігерді куратор етіп бекіттік. Тоқсан сайын ұжым болып аудандарға шы­ғамыз. Науқастарды анықтап, ауру­ханаға жатқызып, ем-дом жасап, ота жа­салуға тиістілерін Облыстық кардио­логиялық орталыққа алып келіп, тиісті қыз­меттерді көрсетеміз. Профилак­ти­калық жұмыстарды тыңғылықты жүр-гізудің арқасында осындай жетістіктерге жетіп отырмыз. Республика бойынша ал­дыңғы қатардан шығуымыздың түп-төр­кіні осында жатыр.

Жұмысқа қуанып келіп, қуанып үйге қайтатындай атмосфера болуы керек

– Тәуелсіздік ұғымының ауқымы кең. Біз тәуелсіздік үшін не істей ал­дық, енді не істей аламыз деген сауал­ды Елбасы алқалы жиындарда қабыр­ға­сынан қойып жүр. Осындай сұрақ Сіз­ді толғандыра ма?
– Тәуелсіз елдің халқы қандай болу ке­рек деген сұрақ мені де мазалайды. Бұ­рынғы әміршілік-әкімшілік тотали­тар­лық жүйеде ойыңда да, бойыңда да тұсау болды. Еркін ойлау, еркін ойға еркін бойлау коммунистік идеологияға қайшы ке­летін. Қазір ел өзін-өзі жұмыспен және кәсіпкерлікпен қалай қамтимын десе ерік өзінде, жол ашық. Мемлекет қолдан келетін шараның бәрін жасап жатыр. Оның бәрі халық үшін, мемлекет үшін. Отан­ның отбасыдан басталатынын, мық­ты мемлекет болу әрбіріміздің іс-әре­кетімізге байланысты екенін ұмытпауы­мыз керек.
– Еңбегінің жемісін жеу үшін адам­ға қандай мінез керек?
– Жас кезімізде 60-қа келген адамды «ой, қартайып біткен шал ғой» деп ойлайтын едік. Енді өзіміз де осы жасқа келіп бай­қап жатырмыз. Қартайған ештеңем жоқ. Өзім де жаспын, көңілім де жас. «Ал­пыс – тал түс» деген рас екен. Зейнеткер­лікке дейін әлі біраз уақыт бар. Істелінетін жұмыс көп, жоспар көп. Сондықтан шаршамай-шалдықпай әлі де біраз белес­терге шығамыз деп ойлаймын.
Ал енді мінез жағына келетін болсақ, мен айтар едім, адамның мінезі біреуге бақ, біреуге сор. Ол атаның қанымен, ана­ның ақ сүтімен берілетін нәрсе. Айналып келгенде, адамның тағдырын да ше­шетін сол мінезі. Сондықтан адам өз мі­незіне көңіл бөліп, баға беруі керек. Жақ­сыдан үйреніп, жаманнан жиреніп, мі­незін тәрбиелеуі керек. Өз мінезінен за­па шегіп жүргендер өте көп. Кішіпейіл­діліктің, адамға жұғымды болудың пайда­сы көп. Мен өз тағдырыма ризамын. Ол ме­нің жайлы мінезімнің арқасында деп бі­лемін. Ешкімге бөтен мінез көрсет­пей­мін. Ал енді маған бөтен мінез көрсете­тін­дерге міндетті түрде жауап беремін.
– Кәсіби мерекелеріңіз де таяп қал­ды. Мереке қарсаңында әріптесте­ріңіз­ге қандай тілек айтасыз? Олар­дың еңбек құқығын қорғау бойынша қан­дай жұмыстар атқарылуда?
– Ұжымда 370 адам жұмыс істейді. Оның 90-ы дәрігер, 135-і медбикелер. Қал­ғаны – санитарлар және әкімшілік қыз­меткерлер. Ұжымның ауызбіршілігі өте жақсы. Ынтымағы жарасқан, өзара сый­ластық қалыптасқан. Мен осы қызме­тіме кіріскелі ешкімді жұмыстан шығарған жоқпын. Көп жерде командалық әдіс де­ген бар қазір, бастық ауысса, ол өз­дері­нің адамдарын алып келеді де, бұрыннан жұмыс жасап жатқан білікті мамандарды жайлап шетке ысырып тастайды. Бұл әдіс ұжымның шырқын бұзады. Мен мұндай іс-әрекетке түбегейлі қарсымын. Ол на­ғыз сыбайлас жемқорлықтың бір түрі. Кел­ген бастық бұрыннан жұмыс жасап жат­қандардың еңбек етуіне мүмкіндік беруі керек. Білмегенін үйретсін, талап қой­сын. Істемейтін адам жоқ. Қазір «Шаш ал десең, бас алатын» бастықтар көбейіп кет­ті. Бұрыннан бар адами құндылықтарға мән беруге тиіспіз. Қызметкерлерді тың­дап, олардың қандай мұң-мұқтажы, қан­дай ұсынысы бар, солармен санасып жұ­мыс жасау керек. Олардан да көп нәрсе үйренуге болады. Өзіңді сыйлама­ғаннан кейін қарамағыңдағылар да саған адал болып, беріліп жұмыс істемейді. Ай­қайлап, ұрыспай-ақ, жай сөзбен са­насы­на жеткізіп, түсіндіріп, ұялғаннан іс­тейтін деңгейге жеткізу керек. Ауруға шал­дыққан жандар, ең алдымен жылы сөз арқылы емделеді. Дәрігердің өзіне де­ген жылы қарым-қатынасынан да көңі­лі сергіп, тезірек сауығып кетуге тырысады. Менің түсінігімде жалпы ұжымда жұ­мыс­қа қуанып келіп, қуанып үйге қай­та­тындай атмосфера болуы керек. Медицина саласындағылар өмір бойы оқуы, күндіз-түні жұмыс істеуі, үнемі ізденісте болуы керек. Бұл ғылымды оқып тауыса ал­майсың. Қазір қағазбастылық деген көбейіп кетті. Дәрігерлер ауруды емдеудің орнына қағаз толтырумен көп уақытын кетіріп отыр. Және бәрі өте шұғыл, дер ке­зінде жауап беруге тиіс. Сол уақытта қай­та науқастың қасында аз-кем отырып, жағ­дайын білсе, бұл әлдеқайда пайдалы бо­лар еді. Қағазбастылық дәрігерлерге бі­раз қолбайлау болып тұр.
Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, бар­лық әріптестерімді алдағы кәсіби ме­рекелерімен шын жүректен құттық­тай­мын! Баршасына зор денсаулық, отбасыларына амандық пен құт-береке, қуаныш тілеймін. Орталық ұжымына халқымыздың денсаулығын сақтау, қорғау майданын­да­ғы еңбектеріне жігер мен жеңістер ті­лей­мін!
Әңгімелескен Айнұр Оңғарбай.
Оңтүстік Қазақстан облысы.